Nadat een nalatenschap is opengevallen, moet deze worden verdeeld. Lukt dit niet in goed overleg, dan kan ieder van de deelgenoten naar de rechter stappen en verdeling vorderen. Alle erfgenamen moeten worden gedagvaard, wat soms complicaties oplevert als niet duidelijk is wie de gerechtigden zijn.

De rechter is bevoegd om de wijze van verdeling te gelasten of de verdeling zelf vast te stellen. Hij kan een notaris benoemen om een boedelverdeling vast te stellen.

Tussentijds kunnen partijenverschijningen (mondelinge zittingen) voor de rechter plaatsvinden. De rechter kan informatie inwinnen en een minnelijke verdeling of schikking beproeven.

Al met al kan een verdelingsprocedure lang duren. Natuurlijk kan ook mediation worden beproefd, maar dat eindigt soms dan weer met een verdelingsprocedure.

Er zijn drie grote thema’s bij erven: de verdeling, de afwikkeling en de fiscus.

De verdeling kan worden geregeld bij testament. Doe je dat niet, dan geldt het wettelijk versterfrecht. Vaak is de verdeling wel duidelijk, al kunnen wel problemen en spanningen ontstaan bij onterving en het opeisen van de legitieme portie.

De afwikkeling van de nalatenschap kan best lastig zijn als er assets moeten worden verkocht en hierover moet worden besloten door de erven. Tegen welke prijs moet een woning worden verkocht? En wat als de erven het niet eens worden? Het benoemen van een executeur testamentair kan veel vereenvoudigen, want deze heeft veel bevoegdheden. Maar als deze zijn werk onvoldoende uitvoert, dan is er een nieuw probleem.

Veel van de regelingen in het erfrecht zijn fiscaal gedreven. Hoe zorg je ervoor dat zoveel mogelijk vermogen bij de erfgenamen komt en niet onnodig veel naar de fiscus gaat? Daarvoor zijn er allerlei instrumenten. Denk aan het ik-oma/opa testament, giften en leningen bij leven. Maar ook een samenlevingscontract met een duidelijke regeling voor de partner ervoor dat het vermogen daar komt waar je deze het liefste hebt.

Men erft baten – dat is mooi – maar ook schulden, en dat is riskant.

Als niet duidelijk is, of er ook verborgen schulden in de nalatenschap zijn, begin dan niet met verdelen, want daarmee aanvaard je de nalatenschap met eventuele schulden.

Bij twijfel doe je er goed aan om onder voorbehoud van boedelbeschrijving te aanvaarden. Beneficiair aanvaarden, heet dit ook wel. Dit kan door indiening van een verklaring bij de griffie van de rechtbank binnen drie maanden na overlijden van de erflater. Je weet dan zeker dat je een eventuele nalatenschap alsnog kunt verwerpen. Dat geeft rust in een toch al moeilijke tijd.

In het erfrecht zijn er fiscaal gezien twee soorten mensen: ‘nabijen’ en ‘overigen’. Nabijen betalen 10 en 20 % erfbelasting en overigen betalen 30 en 40%. Vanaf een ruime 120.000 euro kom je in de hogere schijf.

Kinderen behoren tot de nabijen. Partijen alleen als ze gehuwd zijn of samenwonen met notarieel samenlevingscontract waarin de wederzijdse zorgplicht is opgenomen. Een samenlevingscontract is niet nodig als je meer dan 5 jaar samenwoont en aan hetzelfde adres staat ingeschreven.

Nog iets …. samenwoners erven niet automatisch van elkaar. Voor hen is een testament of verblijvensbeding dus heel belangrijk.

Omdat er in de komende decennia veel vermogen van generatie op generatie wordt overgedragen en het verstandig is om je hiervan bewust te zijn, volgen hierna enkele tips, do’s en dont’s.

Regel de overdracht van je vermogen op de volgende generatie exact zoals je het zelf wilt. Zo is de gedachte van de wetgever geweest. Een liberale gedachte die uitgaat van een zelfstandige en actieve burger. Veel mensen doen dat niet, en dan is de wettelijke verdeling en regeling van toepassing.

Veel van de keuzes bij de vermogensoverdracht zijn fiscaal gedreven. Zoveel mogelijk naar de kinderen en kleinkinderen, zo weinig mogelijk naar de fiscus. Een populaire regeling is het ik-opa/oma testament, waarbij direct tot ruimt EUR 20.000 belastingvrij naar de kleinkinderen kan worden doorgeschoven.

Bij leven kan tot bepaalde bedragen belastingvrij worden geschonken. Vaak wordt iedereen daar blij van. Hiervan wordt dan ook veel gebruik gemaakt. Schenken kan vormvrij maar het is verstandig om een en ander goed vast te leggen.